De goudschat van Noordenveld
Regelmatig vergelijk ik onze mooie gemeente Noordenveld met een goudschat. Ik heb het dan niet over een kist met gouden munten of de groeiplaats van het zeldzame plantje Verspreidbladig goudveil. Nee, Ik heb het over de schat aan landschappen, natuur, cultuurhistorie en verhalen die Noordenveld rijk is. En daar komen de eindeloze hoeveelheid verhalen nog bij. Ik vraag me wel eens af in hoeverre bewoners, ondernemers en bestuurders zich hiervan bewust zijn.
Laat ik beginnen met de verschillende landschappen. Grofweg kunnen we de gemeente Noordenveld indelen in drie delen met elk zijn eigen kenmerken en verhalen. Laagveenontginningen vinden we in het noorden, het esdorpenlandschap in het centrale deel en hoogveenontginningen in het zuiden van de gemeente. Die verschillende landschappen hebben te maken met de ontstaansgeschiedenis. Dat begon toen de laatste ijstijden ermee ophielden. Het smeltwater sneed destijds diepe beekdalen in de ondergrond en stroomde naar het noorden richting zee. Deze beekdalen werden de levensaders van het gebied. De mens en de natuur vulden het landschap verder in. En die ontwikkelingen kun je nog steeds zien in het landschap van nu.
Het laagveenontginning gebied is een open landschap met houtsingels en ligt in het laagste deel van de gemeente. Op de hogere zandruggen ontstonden wegdorpen als Roderwolde, Peizermade, Leutingewolde, Sandebuur en Foxwolde. Tot aan de middeleeuwen stond dit noordelijk deel van Noordenveld nog onder invloed van de zee. Ooit stonden hier bossen die in latere tijden verdronken in het zeewater en met een kleilaag werden afgedekt. Het (aardkundig)monument ‘Oerwold’ aan de Hooiweg herinnert hier nog aan. In dit laaggelegen deel van de gemeente vinden we tegenwoordig het prachtige natuurgebied de Onlanden. Even verderop bij Foxwolde vinden we nog zo’n bijzonder natuurgebied en aardkundig monument ‘De Kleibosch’. Hier werd in de middeleeuwen potklei afgegraven waarvan men kloostermoppen maakte voor onder andere het klooster dat destijds in Aduard stond.
In het centrale deel van Noordenveld vinden we het esdorpenlandschap met essen, velden, esdorpen en beekdalen. Hier vinden we dorpen zoals Roden, Lieveren, Peest, Norg, Peize, Roden, Langelo en Steenbergen. Niet alles is gaaf gebleven maar het esdorpenlandschap is nog goed herkenbaar. Let ook eens op de oude veldnamen. Zo wijst de naam van Roderesch nog steeds naar de es van Roden. Overal In de gemeente vinden we nog oude houtwallen, erfafscheidingen uit het verleden. De houtwallen werden beplant met stekelstruiken zoals bramen, meidoorn en sleedoorn. De wallen hielden het vee binnen en het wild buiten het land. Houtwallen worden nu vaak door dieren gebruikt als routes door het landschap. Ze hebben hoge natuurwaarde en zijn belangrijk voor onze lokale biodiversiteit.
In het centrale deel van Noordenveld vinden we het esdorpenlandschap met essen, velden, esdorpen en beekdalen. Hier vinden we dorpen zoals Roden, Lieveren, Peest, Norg, Peize, Roden, Langelo en Steenbergen. Niet alles is gaaf gebleven maar het esdorpenlandschap is nog goed herkenbaar. Let ook eens op de oude veldnamen. Zo wijst de naam van Roderesch nog steeds naar de es van Roden. Overal In de gemeente vinden we nog oude houtwallen, erfafscheidingen uit het verleden. De houtwallen werden beplant met stekelstruiken zoals bramen, meidoorn en sleedoorn. De wallen hielden het vee binnen en het wild buiten het land. Houtwallen worden nu vaak door dieren gebruikt als routes door het landschap. Ze hebben hoge natuurwaarde en zijn belangrijk voor onze lokale biodiversiteit.
Maar Noordenveld heeft nog veel meer. Een schitterend hoogveengebied in het zuiden, het Fochtelooerveen. Het gebied staat onder andere bekend om de Kraanvogels die er al jarenlang broeden. Dit veengebied is onlosmakelijk verbonden aan het verhaal Veenhuizen en de Zwartendijksterschans. Hier ligt een bijzondere geschiedenis die iedereen moet kennen. Veenhuizen, onderdeel van de Koloniën van Weldadigheid is niet voor niets uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed.
En zo kan ik nog een tijd doorgaan. Er ligt er nog een lange lijst aan bijzonderheden in deze mooie Drentse gemeente. Denk aan de Pingo ruïnes, grafheuvels, Hunebed, Havezate Mensinge, oude kerken, Ot en Sien en nog heel veel meer. Noordenveld heeft goud in handen.
Misschien valt het ook wel mee met het waardebewustzijn van de gemeente. Het gemeentewapen is namelijk rijk gevuld met een gouden klaverblad, een schildzoom met zilver en een gouden kroon met twee parels. Maar als ik het wapen ontworpen had, had het een gouden klavertje vier gekregen want zoveel geluk als Noordenveld hebben niet veel gemeenten.
Andre Brasse 2023.
(foto’s copyright André Brasse, www.andrebrasse.nl)
